معدن
زمین کارخانه
1-3: موقعیت زمین:
زمین کارخانه سیمان با مساحت تقریبی 16/42 هکتار در نزدیکی روستای گلگیر در 42 کیلومتری جنوب شرقی شهر مسجد سلیمان واقع شده است. در بالای شمالشرقی زمین کارخانه کوه آسماری از رشته جبال زاگرس قرار دارد و زمین نامبرده در محوطه نسبتاً مسطحی بین مسیلهای جریان یافته از کوه انتخاب شده است. در اطراف زمین کارخانه زمینهای کشاورزی با کشت دیم در اختیار روستائیان وجود دارد. میتوان گفت که به علت عدم دسترسی روستائیان به آب جاری دائم، کشت و کار عمده ای در مناطق اطراف به چشم نمیخورد. قابل ذکر است که طی برنامه ریزی های انجام شده یک کارخانه آهک با فاصله حدود 300 متر از جنوب غربی کارخانه سیمان در دست طراحی و احداث میباشد.
2-3: شیب زمین:
شیب کلی زمین از سمت شرق به غرب است. شیب در جهت جنوب به شمال 2/0 درصد و از شرق به غرب به میزان 2 درصد میباشد.
در نتیجه پائینترین نقطه زمین گوشه غربی آن میباشد. با توجه به طول زیاد اضلاع کارخانه اختلاف ارتفاعی نزدیک به 07/28 متر مابین گوشه های شرقی و غربی زمین عملاً شیب ملایمی در حد 2 درصد را به دست میدهد.
این شیب ملایم به منظور احداث خط تولید است که بخش اعظم آن را شامل می شود.
1-1. بررسی موقعیت جغرافیایی
شهرستان مسجدسلیمان با مساحت 6968 کیلومترمربع (41/10 درصد از مساحت کل استان خوزستان) در شمال شرقی استان، مابین عرض-های جغرافیایی ’42 31 تا ’37 32 شمالی و طولهای جغرافیایی ’55 48 تا ’53 49 شرقی قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به استان لرستان و بخش سردشت شهرستان دزفول و از غرب به شهرستان شوشتر، از جنوب به شهرستانهای رامهرمز و باغملک و از شرق به استان چهارمحال و بختیاری و شهرستان ایذه محدود میشود. نقشه شماره (1-1) موقعیت شهرستان مسجدسلیمان را در استان نشان میدهد.
شهرستان مسجدسلیمان در ناحیه زاگرس پست قرار دارد و قلمرو آن شامل ارتفاعات کوهستانی، دامنه ها و پایکوه ها و همچنین دشتهای مجاور این ارتفاعات (شامل دشتهای چگارمان در غرب سد شهید عباسپور، دشت گلگیر و حاجیآباد، دشت لالی عنبل و دشت میانرود) میباشد.
از نظر حوزه آبریز این شهرستان در حوزه آبریز کارون قرار دارد و رودخانه کارون که مهمترین رودخانه این حوزه است از شرق تا غرب این شهرستان میگذرد.
از نظر موقعیت نسبی، این شهرستان در جنوب غربی کشور و در شمال شرق استان خوزستان قرار دارد و در مجاورت نزدیک با استانهای لرستان و چهارمحال و بختیاری و همچنین سواحل شمال خلیج فارس میباشد.
از نظر تقسیمات داخلی طبق آخرین تقسیمات کشوری این شهرستان دارای 3 بخش، 13 دهستان و دو شهر مسجدسلیمان و لالی است. نقشه شماره (1-2) محدوده های اداری-سیاسی شهرستان را بر حسب بخش و دهستان در سال 1375 نشان میدهد.
1-5-10. واحد اراضی 3،2: فلاتها و واریزه های قدیمی
این اراضی با شیب کلی 1 تا 2 درصد و شیب جانبی 2 تا 3 درصد با خاکهای نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین و تکاملی پروفیلی و با مساحت 4/5 کیلومترمربع در این شهرستان دیده میشود. این اراضی پس از انجام عملیات اصلاحی قابلیت نسبتاً خوب برای چرای تحت کنترل و قابیلت متوسط برای دیمکاری خواهند داشت.
ضمناً کارخانه سیمان گلگیر مسجدسلیمان در این واحد استقرار یافته و طرح توسعه در همین واحد قرار گرفته است.
1-5-11. واحد اراضی 3،3: فلاتها و تراسهای فوقانی
فلاتها و تراسهای فوقانی با 106 کیلومترمربع با دشتهای رسوبی که توسط ماسه بادیها تثبیت و مدفون شده است و با شیب کلی 3 تا 5 درصد و شیب جانبی حدود 7 درصد به همراه خاکهای عمیق با بافت سبک و بدون تکامل پروفیلی دیده میشود. فرسایش بادی و سبک بودن بافت کم برای چرای تحت کنترل و قابیلت متوسط برای زراعت آبی جالیز و صیفیجات در بعضی قسمتها را دارد.
1- طرح سازماندهی سکونتگاههای مناطق روستایی – بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خوزستان
1-5-16. نتیجه گیری
با توجه به مطالعات انجام شده واحدهای اراضی 4،1 و 2،4 و بعضی قسمتهای واحد اراضی 3،3 برای کشت نباتات آبی به خصوص نیشکر، گندم، یونجه و درختکاری مناسب هستند عملیات اصلاحی شامل تسطیح اراضی، احداث سیستم زهکشی و کانالهای آبرسانی میباشد. واحدهای اراضی 1،3 و 3،2 برای زراعت غلات (گندم و جو) مناسب میباشد انجام عملیات صحیح دیمکاری و کشت در خطوط تراز و شخم عمود بر شیب در آنها الزامی است. واحدهای اراضی 1،2 ، 2،2 ، 3،1 ، 3،2 ، 3،4 ، C.1 با رعایت اصول مرتعداری مناسب برای استفاده دام میباشند. در واحدهای اراضی 1،5 که دارای بقایای جنگلهای قدیمی میباشد و درختان بلوط، بادام و پسته وحشی در آنها دیده میشود مناسب کاشت نهال گونه های مذکور است. همچنین اراضی 1،3 ، 1،4 ، 2،1 ، 2،3 ، 2،4 با انجام عملیان اصلاحی به منظور حفاظت خاک و پوشش گیاهی، تحت حفاظت کامل قرار میگیرند. ضمنا کارخانه سیمان گلگیر مسجد سلیمان در واحد اراضی 2-3 استقرار یافته و طرح توسعه آن در همین واحد قرار گرفته است.
1-6. بررسی ویژگیهای پوشش گیاهی
بر اساس نقشه ارزیابی منابع و قابیلت اراضی شهرستان مسجدسلیمان پوشش گیاهی عمده منطقه شامل جنگل و مرتع میباشد.
فصل پنجم
نتایج مطالعات زمین شناسی 1:1000 در محدوده یکصد هکتار از کوه
آسماری
واقع در شمالغرب کارخانه سیمان کارون
(موضوع مرحله چهارم قرارداد)
1-5- زمین شناسی در محدوده یکصد هکتار
در مورد زمین شناسی کوه آسماری به طور مفصل در فصول گذشته صحبت شده است، در اینجا به طور مختصر در مورد خصوصیات زمین شناسی لایه های کوه آسماری در محدوده یکصد هکتار توضیحاتی داده میشود.
محدوده یکصد هکتار که بین تنگ کناری جنوبی و تنگ شاهرضا واقع شده از نظر زمین شناسی عمدتاً از واحد شماره 2 آسماری AS2 (مطالعات مرحله سوم) تشکیل شده است. امتداد لایه های آهک تقریباً شرقی غربی است. شیب ها عمدتاً به طرف جنوب و جنوب شرق و بین 35-10 درجه متغیر است.
لایه ها عمدتاً از آهک حاوی کمتر از 2 درصد MgO تشکیل شده و در بعضی قسمتها در بین آنها لایه های نازکی (ضخامت حدود 10-20 سانتیمتر) از آهک با درصد MgO بین 2 تا 4 وجود دارد. قسمتهای مرتفع محدوده بیشتر از نوع لایه دولومیتی بوده و زونهایی را شامل میشوند که از محدوده استخراجی خارج اشت. در بعضی قسمتها در حاشیه ارتفاعات با دشت پوشش واریزهای که حاصل فرسایش و خردشدگی آهک است روی لایههای آهکی را پوشانده و این وضعیت بیشتر در محل ورود دره ها به دشت ملاحظه میشود. ضخامت این آبرفت زیاد نیست و حداکثر از چندین متر تجاوز نمیکند.
در قسمت غربی محدوده زخنمونهایی از بخش سوم سازند آسماری که دولومیتی است ملاحظه شده است. گسترش این واحد بر روی نقشه زمینشناسی 1:1000 نشان داده شده است.
از نظر زمین شناسی ساختمانی نیز همانطوری که قبلاً توضیح داده شده کوه آسماری به شدت تحت تاثیر تکتونیک شکسته شده و خرد شده است و این شکستگی ها به صورت دو دسته گسل در کوه مشخص میباشد.
این دو نوع شکستگی که اغلب به صورت گسلهای عمودی است کم و بیش در محدوده یکصد هکتار نیز دیده میشوند و به طوری که از روی نقشه زمین شناسی 1:1000 ملاحظه میشود این گسلها در قسمتهای جنوبی و غربی محدوده گسترش داشته و به طور شمالی جنوبی و یا شرقی در روی زمین به خوبی مشخص میباشند.
امتداد آنها تقریباً شرقی غربی متمایل به شمال شرق جنوب غرب بوده و شیب آنها به طرف جنوب است. ضخامت لایه بندی بین 30 تا 100 سانتیمتر و اغلب دره ها عمود بر سطح لایه بندی و امتداد آنها شمال شرق جنوب غرب یعنی عمود بر امتداد تاقدیس میباشد. در دو طرف دیواره دره ها لایه بندی آهک به خوبی دیده میشود. در شرق دره هرمز از ضخامت 40 متر لایه های آهکی که بیرونزدگی دارند نمونه بردای شده که در حقیقت عمق زون استخراجی است. در داخل دره هرمز به علت وجود چندین افتادگی (Rock Slide) که حاوی بیش از 2 در صد MgO میباشد بر روی آهکهای خالصتر وضعیت نامنظمی ایجاد شده که عمل استخراج را مشکل میکند لذا این قسمت از محدوده های انتخابی جهت استخراج حذف شده است.
2-5- عملیات اکتشافی
عملیات اکتشافی در این مرحله از مطالعات شامل موارد زیر بوده است:
2-1-6 محدوده نهایی معدن
به منظور تعیین بلوک بهینه استخراجی از میان 3 بلوک موجود، علاوه بر داده های زمین شناسی و اکتشافی، مسائل فنی و اقتصادی نیز در نظر گرفته شده و بر این اساس، مقایسه ای بین 3 بلوک انجام گرفته که در زیر تشریح میشود:
– بلوک I
نزدیکی به کارخانه و امکان احداث راه باربری ساده تر، از مزایای این بلوک میباشد در حالیکه عیار سنگ آهک در آن کمتر از دو بلوک دیگر است.
– بلوک I I
عیار بهتر نسبت به بلوک I، ذخیره کافی، امکان احداث راه دسترسی از طریق بلوک I (در نتیجه فاصله یکسان تا کارخانه نسبت به بلوک I) از مزایای استفاده از این بلوک میباشد.
– بلوک I I I
عیار بهتر نسبت به دو بلوک I ، I I تنها مزیت این بلوک میباشد لیکن دورتر بودن آن تا کارخانه نسبت به دو بلوک دیگر و همچنین وضعیت سخت توپوگرافی که دسترسی به نقاط ارتفاعی معدن با هزینه های معقول راهسازی را امکانپذیر نمیسازد، از معیاب این بلوک است.
با توجه به نکات ذکر شده، بلوک I I به عنوان بلوک بهینه استخراجی انتخاب شده است. این بلوک دارای عیار استاندارد و ذخیره 30 ساله بوده و اختلاف تن کیلومتر حمل آن نسبت به بلوک I I I کمتر میباشد و با عنایت به آن که حدود 50% هزینه های معدنکاری روباز را برابری تشکیل میدهد لذا این بلوک مناسبترین مسیر باربری را نیز دارا میباشد.
3-1-6 ذخیره سنگ آهک در بلوک I I
به منظور تعیین ذخیره این بلوک که به عنوان مناسبترین بلوک جهت معدن و استخراج سنگ آهک انتخاب شده تعداد 9 مقطع قائم به فواصل 50 متر از یکدیگر تهیه شده است. موقعیت این مقاطع که به ترتیب از طرف شمال به جنوب با شماره های 1 الی 9 شماره گذاری شده اند روی نقشه 1:1000 و همچنین نقشه شماره 6 مشخص میباشد. حد نهایی مقاطع در رقوم 525 متری یعنی حد نهایی استخراج در نظر گرفته شده و با توجه به شیب لایه بندی و نمونه برداری های انجام شده مناسبترین ضخامت در هر مقطع در نظر گرفته شده که به طور متوسط در این بلوک حدود 35-30 متر میباشد.
با محاسبه حجم بین مقاطع حجم کلی بلوک محاسبه شده و بر اساس این حجم ذخیره سنگ آهک به دست آمده است. نتایج این محاسبات در جدول شماره 6 منعکس و به طوری که ملاحظه می-شود ذخیره سنگ تا رقوم 525 بالغ بر 14 میلیون تن است. بدیهی است ذخیره قابل استخراج کمتر از این مقدار بوده ولی به هر حال به گونه ای است که خوراک 30 سال کارخانه را بر اساس 1000 تن در روز استخراج به عنوان آهک Corrective به راحتی تامین خواهد کرد.